Ingezonden:
Vier Oost-Groninger gemeenten staan aan de vooravond van een ingrijpend besluit. Eind juni beslissen de gemeenteraden van Bellingwedde, Menterwolde, Pekela en Veendam of hun ambtenaren opgaan in één gemeenschappelijke organisatie. In november krijgen de raadsleden nog één keer de kans er iets over te zeggen, daarna is de fusie onomkeerbaar.
De nieuwe gemeentelijke organisatie bestrijkt een gebied van ruim 300 km2 van Bareveld en Stootshorn tot Rhederveld. Eén organisatie voor 63.000 inwoners met vier gemeenteraden, vier burgemeesters, vier gemeentesecretarissen, tien wethouders, 25 fracties en 66 raadsleden. Er vallen geen ontslagen; de loketten in de verschillende gemeentehuizen en de steunstees blijven bestaan. Iedere gemeenteraad mag - binnen de smalle marges die daarvoor overblijven - zijn eigen beleid maken. Maar de uitvoering daarvan komt in handen van één organisatie onder leiding van één directeur.
Eén ding is duidelijk: het kan niet zo blijven als het is. De vier gemeenten kunnen nu hun taken maar amper aan; er komt steeds meer op hun bordje te liggen. Gebrek aan deskundigheid zal er vaker toe leiden dat ernstige fouten worden gemaakt en dat de dienstverlening aan de burgers afneemt. Dat moet worden voorkomen.
Het meest voor de hand liggende alternatief is herindeling. Die wordt - in tegenstelling tot de huidige plannen - door het Rijk gefinancierd. Maar burgemeesters, wethouders en de meeste raadsleden denken dat de dienstverlening aan de burgers daaronder zal lijden. En dus voelen ze meer voor een ambtelijke fusie. Dat heeft bovendien het voordeel dat ze voorlopig niet in eigen vlees hoeven snijden. De politici blijven zitten waar ze zitten en kunnen doorgaan hun eigen achterban te bedienen.
Of hun bezwaren tegen herindeling hout snijden, valt nog te bezien. Ook bij een echte herindeling kunnen de plaatselijke loketten blijven bestaan. De vier gemeenten kiezen nu voor een oplossing die slecht is voor de democratie. Het bestuur komt op grotere afstand van de burgers te staan. Voor de raadsleden wordt het nog moeilijker om de hoofdlijnen van het beleid te bepalen en de uitvoering daarvan te controleren. Achttien burgemeesters, wethouders en gemeentesecretarissen - niet gekozen door de bevolking - nemen in feite die taak over. De macht komt vooral bij een kleine kring van ambtenaren te liggen, die zich aan de gekozen bestuurders weinig gelegen zullen laten liggen. Zo gaat het namelijk ook elders, waar men het op deze manier aanpakt. De gemeentefinanciën worden ondoorzichtig; de kosten lopen gemakkelijker uit de klauwen. Veel energie gaat bovendien verloren aan onderhandelingen tussen de afzonderlijke gemeenten, die ieder op hun eigen grondgebied het vetorecht hebben. Waar dat toe leidt, hebben we in Europa kunnen zien.
Mocht het samenwerkingsverband op den duur tegen zijn grenzen aanlopen (ik verwacht binnen vijf jaar), dan rest nog slechts één oplossing: herindeling achteraf. Geen aantrekkelijke gedachte.
Als er iets is dat de politiek in de vier gemeenten niet wil, dan is het wel herindeling. En dus kiest men voor een organisatorische fusie. Het resultaat is op lange termijn hetzelfde, maar met één verschil: het democratische gehalte van het openbare bestuur wordt nu stukken minder. Het is een verkapte herindeling, maar hij mag niet zo heten.
Jammer dat de meeste raadsleden zo weinig moed lijken te hebben de werkelijke situatie onder ogen te zien. Een herindeling van Menterwolde, Pekela en Veendam (het liefst zonder Bellingwedde) is op de lange duur onvermijdelijk. Omdat men dat niet wil, kiest men voor de duurste, rommeligste en minst democratische oplossing: de vorming van een monstergemeente zonder een gemeenschappelijk bestuur dat door de burgers is gekozen.

Zuidbroek,
Otto S. Knottnerus